Ειδικός ακτινολογικός έλεγχος Α.Μ.Σ.Σ.

Ειδικός ακτινολογικός έλεγχος Α.Μ.Σ.Σ.

Στη σειρά των αναρτήσεών μας για τον ακτινολογικό έλεγχο της Α.Μ.Σ.Σ., μετά τις βασικές προβολές θα κάνουμε αναφορά στις κυριότερες ειδικές προβολές.

Σε ότι αφορά την προετοιμασία του εξεταζομένου, ισχύουν τα όσα αναφέρονται στην ανάρτηση με τις βασικές προβολές.

ΠΡΟΣΟΧΗ! Για γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, πριν την πραγματοποίηση οποιασδήποτε απεικονιστικής εξέτασης, στην οποία γίνεται χρήση ιοντίζουσας ακτινοβολίας, πρέπει να αποκλειστεί το ενδεχόμενο κύησης.

Σε περιπτώσεις ατυχημάτων, που η πραγματοποίηση εξετάσεων με ιοντίζουσα ακτινοβολία είναι απαραίτητη, τότε εάν η εξεταζόμενη είναι εγκυμονούσα θα πρέπει:

- Να γίνεται εκτίμηση της πιθανής δόσης που θα λάβει το κύημα, καθώς και τα οφέλη και οι κίνδυνοι που θα προκύψουν από ενδεχόμενη ακτινοβόληση της εγκύου. Συνεκτιμάται η εβδομάδα κύησης καθώς και άλλοι παράμετροι που σχετίζονται με αυτό.

- Να γίνεται αναζήτηση άλλων απεικονιστικών μεθόδων που δεν χρησιμοποιούν ιοντίζουσα ακτινοβολία (υπέρηχος, μαγνητική τομογραφία κτλ).

- Αν τελικώς η έκθεση στην ιοντίζουσα ακτινοβολία πραγματοποιηθεί, θα πρέπει να λαμβάνονται αυστηρότερα μέτρα ακτινοπροστασίας, να περιορίζεται όσο το δυνατόν γίνεται το πεδίο ακτινοβόλησης, να επιλέγονται τα καταλληλότερα ακτινολογικά στοιχεία και να ελαχιστοποιείται ο χρόνος έκθεσης, καθώς επίσης και ο αριθμός των λήψεων.

- Πάντοτε θα πρέπει να υπάρχει ενυπόγραφη συγκατάθεση της ασθενούς ή και του συζύγου, του θεράποντος ιατρού και να έχει ενημερωθεί ο υπεύθυνος ακτινοπροστασίας.

- Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να δημιουργείται πανικός στην εξεταζόμενη ή στο περιβάλλον της.

- Θα πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης προηγείται πάντοτε η ασφάλεια της μητέρας.

- Θα πρέπει να θυμόμαστε ότι η ακτινική επιβάρυνση από τις συνήθεις πραγματοποιούμενες ακτινολογικές εξετάσεις είναι εξαιρετικά χαμηλή και υποπολλαπλάσια των ορίων δόσης, όπως ορίζονται από τους κανονισμούς ακτινοπροστασίας. Παρ’ όλα αυτά, σε περιπτώσεις εγκυμοσύνης θα πρέπει να υπάρχει απόλυτη ένδειξη και να λαμβάνονται ειδικά μέτρα και χειρισμοί.

Κάποιες από τις παρακάτω προβολές μπορούν να εφαρμοστούν και σε τραυματισμένους ασθενείς. Οι προβολές αυτές θα επισημαίνονται. Οι υπόλοιπες ΔΕΝ πρέπει να εφαρμόζονται σε περιπτώσεις κάκωσης ΑΜΣΣ, όταν οι ασθενείς αυτοί προσκομίζονται στο Ακτινολογικό Εργαστήριο σε φορείο ή με κηδεμόνα ακινητοποίησης Α.Μ.Σ.Σ.

3. Πλάγια προβολή Α.Μ.Σ.Σ. με οριζόντια δέσμη.

Πραγματοποιείται κυρίως σε τραυματισμένους στο αυχένα ασθενείς.

3.α) Τοποθέτηση

Ο εξεταζόμενος τοποθετείται σε ύπτια θέση, σε περίπτωση κάκωσης των αυχενικών σπονδύλων αποφεύγεται οποιαδήποτε μετακίνηση του αυχένα. Ο καταγραφέας (flat panel, κασέτα κτλ) τοποθετείται κάθετα στο οριζόντιο επίπεδο και παράλληλα με το μέσο οβελιαίο επίπεδο του αυχένα. Υποστηρίζεται δίπλα στο ώμο (η χρήση σπόγγων μπορεί να φανεί εξαιρετικά χρήσιμη στην ακινητοποίηση του καταγραφέα).

Σε πολλές περιπτώσεις η διάταξη του ακτινολογικού συγκροτήματος είναι τέτοια που το φορείο με τον ασθενή μπορεί να τοποθετηθεί μεταξύ ορθοστάτη και λυχνίας. Στην περίπτωση αυτή τοποθετείται με τέτοιο τρόπο ώστε να επιτυγχάνεται η μικρότερη δυνατή προβολική απόσταση, για τον περιορισμό της μεγέθυνσης. Φυσικά γίνεται χρήση του αντιδιαχυτικού, συνεπώς ο καταγραφέας τοποθετείται εντός του συρταριού του ορθοστάτη.

 Για την ανάδειξη του Α7  χρήσιμο είναι κάποιος να έλκει τους ώμους του ασθενούς προς τα κάτω. Στην περίπτωση αυτή ο άνθρωπος αυτός δεν θα πρέπει να ανήκει στο προσωπικό του εργαστηρίου (για λόγους συνολικής έκθεσης), να μην είναι γυναίκα σε αναπαραγωγική ηλικία και να της έχει δοθεί ποδιά ακτινοπροστασίας και κάλυμμα θυρεοειδούς. Επιπλέον η λήψη θα πρέπει να γίνεται σε πλήρη εκπνοή για μεγαλύτερη κάθοδο των ώμων.

3.β) Επικέντρωση

Επικεντρώνουμε στο μέσο του αυχένα, δηλαδή στο μέσο στεφανιαίο επίπεδο μεταξύ έξω ακουστικών πόρων και μηνοειδούς εντομής.

Αν χρησιμοποιήσουμε αντιδιαχυτικό διάφραγμα:  SID 180 cm / Ενδεικτικά ακτινολογικά στοιχεία: 75KVp – 8 mAs /Α.Δ. ναι / A.E.C μεσαίος θάλαμος.

Αν δεν χρησιμοποιήσουμε αντιδιαχυτικό διάφραγμα:  SID 150 cm / Ενδεικτικά ακτινολογικά στοιχεία: 55-65KVp – 15-20 mAs /Α.Δ. όχι.

3.γ) Αξιολόγηση

Χρήσιμη  ακτινογραφία για τη μελέτη των αυχενικών σπονδύλων σε τραυματισμένο ασθενή.

·       Περιλαμβάνονται όλοι οι αυχενικοί σπόνδυλοι με τον Α₄ στο κέντρο του φιλμ.

·       Οι ώμοι προβάλλονται κάτω από τον Α₇.

· Οι μεσάρθριες μοίρες και μεσοσπονδυλικές διαρθρώσεις κάθε αυχενικού σπονδύλουν συμπροβάλλονται.

· Οι κλάδοι της κάτω γνάθου προβάλλουν μπροστά από τους αυχενικούς σπονδύλους.

·   Τα οπίσθια χείλη των κλάδων της κάτω γνάθου συμπροβάλλονται.

4.Διαστοματική προβολή οδόντα

4.α) Τοποθέτηση

Ο εξεταζόμενος τοποθετείται ύπτιος ή καθιστός, με το στόμα πλήρως ανοιχτό και το κρανίο ακινητοποιείται σε θέση ελαφριάς έκτασης ώστε η γραμμή που ενώνει την κάτω παρυφή των άνω τομέων με τις κορυφές των μαστοειδών αποφύσεων να γίνει κάθετη στο φιλμ. Σε αυτή τη θέση η ωτοακανθική γραμμή είναι κάθετη στο φιλμ .Σε περίπτωση υποψίας κατάγματος του οδόντα θα πρέπει να αποφεύγεται αυστηρά ή να γίνεται με προσοχή η μετακίνηση του κρανίου. Στις περιπτώσεις αυτές συστήνεται η λήψη να πραγματοποιείται σε ύπτια θέση.

4.β) Επικέντρωση

Στο μέσο  1cm κάτω από τους άνω τομείς με την κεντρική ακτίνα παράλληλη με την ωτοακανθική γραμμή.

SID 115 cm / Ενδεικτικά ακτινολογικά στοιχεία: 75KVp – 10-15 mAs /Α.Δ. ναι / A.E.C μεσαίος θάλαμος.

4.γ) Αξιολόγηση 

Χρήσιμη ακτινογραφία για την κατά μέτωπο μελέτη του οδόντα, των πλάγιων ογκωμάτων του άτλαντα και του άξονα.

·     Στο μέσο της ακτινογραφίας αναδεικνύεται ο οδόντας.

·    Το στόμα είναι πλήρως ανοιχτό.

·    Τα πλάγια ογκώματα του άτλαντα είναι συμμετρικά ως προς τον οδόντα.

·   Οι άνω τομείς και η βάση του ινιακού προβάλλουν πάνω από τον οδόντα και τις ατλαντοαξονικές διαρθρώσεις.

·  Οι πλάγιες ατλαντοαξονικές διαρθρώσεις είναι ανοιχτές και η ακανθώδης απόφυση του άξονα αναδεικνύεται στο μέσο κάτω από τον οδόντα.

· Το κρανίο δεν παρουσιάζει πλάγια κλίση.

5. Οπίσθια λοξή προβολή Α.Μ.Σ.Σ.

5.α) Τοποθέτηση

Ο εξεταζόμενος τοποθετείται είτε όρθιος, είτε καθιστός. Από την Π-Ο θέση ολόκληρο το σώμα του ασθενούς και το κεφάλι στρέφεται εναλλάξ δεξιά και αριστερά ώστε το μέσο στεφανιαίο επίπεδο να σχηματίζει γωνία 45⁰ με τον καταγραφέα. Ο εξεταζόμενος στρέφει μόνο το κεφάλι του μέχρι το μέσο οβελιαίο επίπεδο να γίνει παράλληλο με την κασέτα και η ωτοακανθική γραμμή να γίνει παράλληλή με το έδαφος. Τέλος ο επιμήκης άξονας των αυχενικών σπονδύλων ακινητοποιείται παράλληλος με τον καταγραφέα.

5.β) Επικέντρωση

Στο μέσο του αυχένα. Μεταξύ του έξω ακουστικού πόρου και της μηνοειδούς εντομής με την κεντρική ακτίνα 15⁰ κεφαλικά.

SID 180 cm / Ενδεικτικά ακτινολογικά στοιχεία: 75KVp – 8 mAs /Α.Δ. ναι / A.E.C μεσαίος θάλαμος.

5.γ) Αξιολόγηση  

Χρήσιμη ακτινογραφία για τη μελέτη των μεσοσπονδύλιων τρημάτων και αυχένων της αφιστάμενης πλευράς.

·   Περιλαμβάνονται όλοι οι αυχενικοί σπόνδυλοι μέχρι τον Θ₁.

· Τα μεσοσπονδύλια τρήματα δηλαδή οι αντικριστά  στραμμένες εντομές των παρακείμενων σπονδυλικών τόξων σχηματίζουν ένα πλήρως ανοιχτό σωλήνα.

· Οι αρθρικοί χώροι που αντιστοιχούν στους μεσοσπονδύλιους δίσκους αναδεικνύονται ανοιχτοί και τα σπονδυλικά σώματα αναδεικνύονται χωρίς παραμόρφωση.

·  Το κρανίο είναι σε πλάγια θέση και οι Α₁ –Α₂  δεν συμπεριλαμβάνονται με τη γωνία της κάτω γνάθου ή το ινιακό οστό.

6.Πρόσθια λοξή προβολή Α.Μ.Σ.Σ.

6.α) Τοποθέτηση

Ο εξεταζόμενος τοποθετείται είτε όρθιος, είτε καθιστός. Από την Ο-Π θέση ολόκληρο το σώμα του ασθενούς και το κεφάλι στρέφεται εναλλάξ δεξιά και αριστερά ώστε το μέσο στεφανιαίο επίπεδο να σχηματίζει γωνία 45⁰ με τον καταγραφέα. Ο εξεταζόμενος στρέφει μόνο το κεφάλι του μέχρι το μέσο οβελιαίο επίπεδο να γίνει παράλληλο με την κασέτα και η ωτοακανθική γραμμή να γίνει παράλληλή με το έδαφος. Τέλος ο επιμήκης άξονας των αυχενικών σπονδύλων ακινητοποιείται παράλληλος με το φιλμ.

6.β) Επικέντρωση

Στο μέσο του αυχένα . Μεταξύ του έξω ακουστικού πόρου και της μηνοειδούς εντομής με την κεντρική ακτίνα 15⁰ ουραία.

SID 180 cm / Ενδεικτικά ακτινολογικά στοιχεία: 75KVp – 8 mAs /Α.Δ. ναι / A.E.C μεσαίος θάλαμος.

6.γ) Αξιολόγηση

Χρήσιμη ακτινογραφία για τη μελέτη των μεσοσπονδύλιων τρημάτων και αυχένων της προσκείμενης πλευράς.

·   Περιλαμβάνονται όλοι οι αυχενικοί σπόνδυλοι μέχρι τον Θ₁.

· Τα μεσοσπονδύλια τρήματα δηλαδή οι αντικριστά  στραμμένες εντομές των παρακείμενων σπονδυλικών τόξων σχηματίζουν ένα πλήρως ανοιχτό σωλήνα.

· Οι αρθρικοί χώροι που αντιστοιχούν στους μεσοσπονδύλιους δίσκους αναδεικνύονται ανοιχτοί και τα σπονδυλικά σώματα αναδεικνύονται χωρίς παραμόρφωση.

· Το κρανίο είναι σε πλάγια θέση και οι Α₁ –Α₂  δεν συμπεριλαμβάνονται με τη γωνία της κάτω γνάθου ή το ινιακό οστό.

Σήμερα, σε όλα τα απεικονιστικά Εργαστήρια στα οποία βρίσκονται εγκατεστημένοι και λειτουργούν υπολογιστικοί (αξονικοί) τομογράφοι ή και μαγνητικοί τομογράφοι, ο ειδικός απεικονιστικός έλεγχος της Α.Μ.Σ.Σ. πραγματοποιείται σ’ αυτούς. Τα βασικά πρωτόκολλα απεικόνισης της Α.Μ.Σ.Σ. με CT και MRI θα ακολουθήσουν σε επόμενες αναρτήσεις του radiologycommunity.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

-Bontrager Kenneth L., Lampignano John, Bontrager's Handbook of Radiographic Positioning and Techniques, Publisher: Mosby, Edition 8th, 2013

-Bushong S.: Radiologic Science for Technologists- Physics, Biology and Protection, 6th Edition, Mosby, St. Louis- U.S.A. 1997.

-Clark K.: Clark’ s Positioning in Radiography, tenth Edition, ILFORD, London 1979

-Lampignano John, Kendrick Leslie, Bontrager’s Textbook of Radiographic Positioning and Related Anatomy, Publisher: Mosby / Elsevier, Edition 9^th, 2017

-Meschan I.: Radiographic Positioning and Related Anatomy, W. B. Saunders Edition, U.S.A.1978

-Möller T.: Radiographic Anatomy, Thieme Medical Publications Inc., N. York 1992

-Sandstrom Staffan, The WHO manual of diagnostic imaging Radiographic Technique and Projections, World Health Organization 2003

-Wicke L.: Ακτινοανατομία- Φυσιολογικά Ευρήματα, Επιστημονικές Εκδόσεις «Γρ. Παρισιάνος», Αθήνα 1995.

-Αλειφερόπουλος Δ.: Οστά και Αρθρώσεις για Τεχνολόγους Ακτινολόγους, Ιατρικές εκδόσεις ΒΗΤΑ, Αθήνα 2000.

-Γαλανόπουλος Ν., Νηφόρος Ν., Στυλιαράς Λ.:  Βασική Ακτινολογία- Λήψεις, Ακτινοανατομία, Ακτινοδιαγνωστική, Επιστημονικές Εκδόσεις «Γρ. Παρισιάνος», Αθήνα. 

-Κουμαριανός Δ.: Ακτινογραφική Ανατομία και Προβολές - Οδηγός Μελέτης και ανασκόπησης, α’ Έκδοση, Αθήνα 1999.

-Κουμαριανός Δ.: Άτλας Ακτινολογικών προβολών και Ακτινοανατομίας, α’ Έκδοση, Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1994.

-Κουμαριανός Δ.: Άτλας Ακτινολογικών προβολών, β’ Έκδοση, Τόμος 1ος και 2ος, Αθήνα 1999.

-Νασιόπουλος Κ, Οδηγός Ακτινολογικών Προβολών, Αθήνα 2008

-Παπαδόπουλος Λ.: Η Ακτινολογία και η Τεχνική της, Τόμος Α’, Εκδόσεις University Studio Press, Θεσσαλονίκη 1987.

-Στασινός Σ, Γεωργάκης Α, Οικονόμου Γ, Εργαστήριο Ακτινοτεχνολογίας, ΤΕΕ 2^ος κύκλος, Ειδικότητα Β. Ραδιολογίας, ΟΕΔΒ, Αθήνα 2007

www.radiologycommunity.gr

Β.Μ.-Θ.Θ.